Ik ben een Fries die het grootste gedeelte van zijn leven in de provincie Groningen heeft gewoond. Nu ik alweer meer dan 2 jaar werk in het Westerkwartier merk ik hoe bijzonder de taal hier is. Er is een grote Friese invloed in de spreektaal. Het Westerkwartiers lijkt op een kruising van Gronings en Fries.
Mijn vader is geboren en getogen in Opende en sprak en verstond beide talen. Thuis werd Fries gesproken. Ik versta beide, ik spreek Fries en een beetje verbasterd Gronings. Mijn kinderen zijn Nederlandstalig opgevoed maar verstaan en spreken steeds beter Fries.
De letterlijke betekenis van taal is ‘stelsel van klanken, letters, woorden en grammatica dat mensen gebruiken om met elkaar te communiceren’. Ik merk hoe belangrijk het is voor onze bewoners dat zij die taal kunnen spreken waarmee zij zich thuis voelen. Sterker nog: voor onze bewoners die verder wegzakken in hun dementie is soms die oorspronkelijke taal nog de enige die wordt gesproken en verstaan. Dit element van thuis voelen heeft ook onze aandacht.
Oud en Nieuw
Hoe zit het dan met al die nieuwe woorden maar vooral die afgeschreven woorden. Elk jaar komen er nieuwe woorden bij en worden de woorden die al heel lang niet meer worden gebruikt opgeslagen in een speciaal vergeten woordenboek. Wat dacht u van ‘de kinderbewaarplaats’, zo werd toch echt de kleuterschool vroeger genoemd. Of van ‘schendekeuken’, iemand die ondanks goed eten en drinken toch mager en bleek is. Er komen ook veel nieuwe woorden bij. Bekend is ongetwijfeld de ‘blokkeerfries’, u weet wel, over die zwarte pieten discussie. Eentje die mij ook in het bijzonder opviel is ‘vliegschaamte’. Dit is iemand die, in het kader van het milieu, zich schaamt om in een vliegtuig te stappen.
De vraag is, wordt onze taal nu rijker of juist armer. Ik denk geen van beide. De taal is een weerspiegeling van hoe wij nu leven en welke woorden daar goed in passen. Mijn link met Het Hooge Heem is dat de taal ook hier een grote rol speelt. Bij ons is het uitermate belangrijk om je thuis voelen, je vertrouwd te weten en warmte en gezelligheid te beleven. In ons contact met de bewoners wordt via spelletjes en de krant lezen contact onderhouden met het hier en nu. Ook geven wij vertrouwdheid door juist terug te gaan naar het verleden en de taal die daar bij hoorde. De taal -welke dan ook- is ons hulpmiddel elkaar te verstaan. En soms introduceren we in ons Hooge Heem dan ook een eigen woord (of woorden): ‘belevingsgerichte aandacht’.
Klaas Lindeboom, directeur